De zes gezichten van het ego; deel 4: psychologische oogkleppen

Het ego werkt als een overlevingsmechanisme. Het zorgt ervoor dat we situaties vermijden of bestrijden, die mogelijk pijnlijk of gevaarlijk zijn. Dit krijgt dan een hogere prioriteit dan het ‘algemeen belang’ en zorgt voor ‘ego-centrisch’ gedrag. We zijn niet in staat te doen wat nodig is, als het ego in de driver’s seat zit. Niet voor het algemeen belang, maar ook niet voor onszelf op de langere termijn. Als het ego echt getriggert wordt, is het ineffectief. Het is gericht op korte termijn overleven. Als dit gebeurt in situaties waarin we moeten kijken naar de lange termijn effecten van ons gedrag of waarin nuance belangrijk is, stelt het ego vaak verkeerde beslissingen voor. Dit mechanisme heeft dan ook een negatieve invloed op samenwerken en leiderschap. Delphi Mindconnection zoekt continu naar wegen om professionals te helpen goed met hun ego om te gaan en deze negatieve impact weg te nemen. Het ego heeft vele gezichten. In deze serie onderzoeken we de zes belangrijkste.

#4 Behoefte aan zekerheid, voorspelbaarheid, controle en de aversie voor het tegenovergestelde

Het ego ziet onzekerheid als een groot risico. Als een situatie onzeker en onbekend is voor het ego, kan het ego nauwelijks vertrouwen hebben in de goede uitkomst, zonder iets te doen. Het ego kan niet hebben, dat het niet weet wat er gaande is. Het doel van dat doen is vooral het wegwerken van het vervelende gevoel van onzekerheid. Het ego gaat de situatie ‘zekerder’ maken. Het heeft hiervoor een aantal ‘effectieve’ manieren ontwikkeld:

a. Het ego projecteert ‘het goede antwoord’ op de onzekere situatie. Het maakt een verhaal waardoor alles verklaarbaar en beheersbaar wordt. Het gaat geloven in dat verhaal. Alle gebeurtenissen worden geïnterpreteerd in lijn met dit verhaal. Het wordt dus steeds meer waar. Meestal komt dit verhaal niet overeen met de werkelijkheid. Dit valt niet op, omdat het ego niet-passende informatie wegfiltert en vervormt. Het werkt als een soort besluit: ‘Zo zit het, en niet anders!’ Dat lucht op. Een voorbeeld hiervan is de tunnelvisie bij politieonderzoek en de oogkleppen van een trekpaard. De psychologische oogkleppen voorkomen dat je om je heen kunt kijken, want dat maakt onzeker en leidt alleen maar af.

b. Nee zeggen tegen andere mogelijkheden zonder ze te onderzoeken. Dit komt veel voor in organisaties. Mogelijkheden worden te gemakkelijk aan de kant geschoven ‘omdat we dan opnieuw kunnen beginnen’. Het ego heeft liever een slechte oplossing dan geen besluit. We kunnen dan ook stoppen met luisteren (naar anderen, naar onszelf, naar de omgeving). Soms is dat terecht, maar vaak ook niet. Het is een bekend fenomeen dat sommige mensen digitaal luisteren naar anderen. Ze zitten continu met de vraag in hun hoofd: ben ik het hiermee eens? Past dit in mijn waarheid? Als het antwoord ja is, dan is het waar. Als het antwoord nee is, dan is het niet waar. Dat heet ‘downloaden’. Mensen die downloaden leren niks. Totdat blijkt dat de werkelijkheid toch anders is dan gedacht. Vaak is dat een pijnlijke manier van leren…

c. Geen risico nemen. Onbekend gebied betreden voelt als een risico. Je weet dan niet waar je bent, waar je terecht komt en wat uiteindelijk de uitkomst zal zijn. Als het ego teveel aan zekerheid vastklampt, zul je kansen laten liggen en te weinig echte uitdagingen aangaan. Ook hier is het resultaat weer dat er weinig verandert en dat je blijft zitten waar je zit. Een andere manier om om te gaan met onbekend gebied is om iemand te volgen. Een waarvan je denkt, dat die het gebied wel kent, zoals bergbeklimmers zich laten begeleiden door sherpa’s in de Himalaya.

d. Controlfreak. Het ego gaat er vanuit, dat als het kan bepalen wat er gebeurt, het wel goed komt. Het ego probeert controle te houden over de situatie en de ontwikkelingen. Als blijkt dat die controle er niet is (er gebeurt natuurlijk altijd wel iets onverwachts) ontstaan emoties. Een ego dat krampachtig de controle wil houden, kan venijnig of angstig reageren als het controle verliest.

e. Manipuleren naar de juiste uitkomst. Ga je wel eens een samenwerking of een gesprek aan, waarbij je eigenlijk al weet wat de uitkomst moet zijn? Heb je je eisenpakket en je doelen glashelder voor ogen? Dan is de kans groot dat je hiernaartoe gaat werken en de win/win uit het oog verliest. Een gesprek aangaan zonder dat de gewenste uitkomst bekend is, voelt vaak als een risico. Ga ik er wel het maximale uithalen? Maakt die ander misbruik van mij als ik niet weet wat de uitkomst moet zijn? Hoe kom ik dan over?

Gevolg en een alternatief

Een belangrijk gevolg kan zijn, dat je je dromen onvoldoende leeft. Dat je meer bezig bent met dingen zeker weten, dan met de weg inslaan en dingen doen waarvoor je bedoeld bent. Het alternatief is, dat je richting kiest en belangrijke besluiten neemt vanaf een plek waar de angst voor het onbekende, de angst voor onzekerheid niet gevoeld wordt. In de uitvoering kun je dan altijd nog aan risicoreductie doen, zonder concessies te doen aan de richting.

Oefening: ‘psychologische oogkleppen’.

Het ego dat voor zekerheid gaat, zal niet uitblinken in het uitdagen en onderzoeken van de eigen overtuigingen en kennis. Dat leidt immers altijd tot ‘niet weten’ en dat voelt niet fijn. Het ego vergeet dat we het ‘niet weten’ nodig hebben om objectief te kunnen waarnemen en te zien wat nodig is. We kunnen dus kiezen:

Je werkt het vervelende gevoel van ‘niet weten’ weg door een verhaal te maken of je laat het vervelende gevoel bestaan en blijft waarnemen wat er aan de hand is en wat er nodig is.

Waar kies jij voor? Hoelang kun je blijven luisteren? Is dat in alle situaties hetzelfde? Let hier eens op de komende week.

Lees verder over ons aanbod:

Bewuster Leiderschap
De leiderschapsreis waarin je diepgaand kennismaakt met Presence en ego overstijging. Je wordt geïntroduceerd in de basis van Verticale Ontwikkeling. Het legt een fundament voor je verdere ontwikkeling en groei in de komende jaren.    

Leiden vanuit Presence
Intervisie en verdieping via een korte training, die goed past in een drukke agenda, verspreid over het hele jaar. Voor mensen die Presence al hebben ervaren en dit een nog sterker onderdeel willen maken van hun bewustzijnsniveau in de dagelijkse praktijk. Combinatie van online en klassikaal. 

 Persoonlijke coaching is een effectieve en diepgaande manier om persoonlijke thema’s te onderzoeken. Het begint altijd met een vrijblijvend intake-gesprek. Je kunt hiervoor zowel Seline als mij benaderen. 

In-company workshops en teamontwikkeling
Deze worden afgestemd op het niveau van de deelnemers. Meer bewustzijn brengen in je organisatie vergt een specifieke aanpak waar een volgorde in zit. Het begint bij het herkennen van het ‘drama op de werkplek’ en de rol van ego hierin. Vandaaruit ontstaat vanzelf de vraag hoe dit kan worden voorkomen. Pas dan kan gewerkt worden aan ‘Inzicht in Conditionering‘, ‘De weg naarbinnen’ en ‘Presencing’. Je kunt contact opnemen voor een vrijblijvend gesprek over deze volgorde, onze ervaringen en wat het brengt.  

We hopen je binnenkort te treffen bij een van onze bijeenkomsten.